Abu Bakker Qassim, një ujgur nga Kina, po qëndron në Shqipëri pasi SHBA-të arritën në përfundimin se ai nuk ishte një terrorist – siç kishin thënë autoritetet kineze.
Kështu do e niste artikullin e përditshmja amerikane “The New York Times” përsa i përket një ndër pesë ujgurëve që janë të strehuar në Shqipëri.
I akuzuar nga ushtria e Shteteve të Bashkuara se ai ishte në aleancë me talebanët, një mysliman i devotshëm nga Kina perëndimore kaloi katër vjet i burgosur në Guantánamo para se të shpallej i pafajshëm dhe më pas të nisej për në Shqipëri 15 vjet më parë.
Ende i bllokuar në një vend që ai nuk e dinte se ekzistonte, Abu Bakker Qassim, 51 vjeç, ka një mesazh për qindra afganë që kanë ikur nga vendi i tyre gjatë muajit të kaluar dhe kanë ndjekur rrugën e tij drejt një vendi të kombeve më të varfra, por më mikpritës të Evropës, ndërsa presin pranimin në Shtetet e Bashkuara.
“Amerikanët”, tha ai, duke kujtuar sesi ai dhe katër ujgurë të tjerë të burgosur gabimisht ishin dërguar në Shqipëri nga Guantanamo, Kubë, dhe siguruan se nuk do të qëndronin gjatë, “shpejt humbasin interesin – ata thjesht na hodhën tutje”.
Qassim-it i është dhënë “mbrojtje humanitare” në Shqipëri – i vetmi vend që ishte i gatshëm ta merrte atë jashtë rezultateve të kërkuara nga Departamenti i Shtetit, citonte “The New York Times” – pavarësisht protestave nga Kina.
Ai merr një pagë mujore prej gati 400 dollarëve, por ai nuk ka arritur të marrë një vizë ose një pasaportë, gjë që e bën udhëtimin kudo të vështirë.
I vetmi vend që e dëshiron vërtet është Kina, e cila e konsideron atë terrorist për shkak të avokimit të pavarësisë për rajonin e tij të lindjes, Xinjiang, të cilin ai e quan Turkestan.
Kina me siguri do ta arrestonte nëse ai kthehet ndonjëherë.
Për herë të parë Qassim u takua nga gazetari i “The New York Times” disa ditë pas mbërritjes së tij në vitin 2006 në Tiranë.
“Në atë kohë, ai ishte i dëshpëruar. Kina po kërkonte që Shqipëria ta dorëzonte atë, duke e përshkruar atë dhe shokët e tij ujgurë nga Guantanamo si pjesë e një ‘force terroriste’ me ‘marrëdhënie të ngushta me Al Kaedën dhe talebanët’”, shkruan gazetari.
Ai ishte gjithashtu shumë i hutuar, nuk ishte vërtet i sigurt se ku e kishin dërguar amerikanët. Ai dhe shokët e tij ujgurë u mbyllën në një kazermë të ushtrisë së konvertuar që kishte tela të ndryshkur me gjemba në dritare dhe ndiheshin si në një burg tjetër.
Duke folur vetëm gjuhën ujgure dhe kinezishte, ai nuk mund të komunikonte me askënd në vendin pritës dhe nuk e dinte se çfarë synonin shqiptarët të bënin me të.
Shqipëria, një ish-diktaturë komuniste dhe një mik i ngushtë i Kinës në epokën e Mao Ce Dunit, por tani një anëtar i NATO-s dhe një aleat i palëkundur amerikan, refuzoi kërkesat e Pekinit që ai të dërgohej në Kinë.
Në vend të kësaj, shteti shqiptar i dha para për të marrë me qira një apartament, si dhe një pagesë mujore për ushqim. Ai gjeti punë në një restorant picash, bëri miq në një xhami të Tiranës dhe krijoi një familje të re.
Ai tani flet rrjedhshëm shqip dhe ka harruar shumë nga gjuha kineze, që ishte i detyruar të mësonte duke u rritur në Xinjiang.
Kombi i vogël ballkanik që e pranoi atë, i cili kohët e fundit u zotua të pranonte deri në 4 mijë afganë në nevojë për strehim, “ka një traditë të presë njerëz në nevojë”, tha ministrja e jashtme e vendit, Olta Xhacka, në një intervistë.
Mesazhi për refugjatët afganët
Qassim, megjithatë, është i tronditur që kaq shumë afganë po ikin, një eksod i nxitur nga frika e talebanëve dhe shpresa për të arritur në Shtetet e Bashkuara.
Ndryshe nga ujgurët, të qeverisur nga një qeveri gjithnjë e më shtypëse kineze dhe të burgosur në një numër të madh në një rrjet të gjerë të kampeve të internimit në Xinjiang, afganët, tha Qassim, kanë vendin e tyre dhe, pavarësisht se sa shtypës mund të jenë talebanët, do të ishin më mirë të qëndrosh në shtëpi.
“Nuk e kuptoj pse u larguan. Do të ishte më mirë të qëndronin në vendin e tyre”, tha ai. “Unë e di se çfarë është të burgosesh, por edhe nëse ata shkojnë në burg, ata do të jenë pranë familjeve të tyre”.
Qassim nuk e ka parë familjen e tij në Xinjiang për më shumë se 20 vjet, pasi ai u nis me një mik nga Kina perëndimore në një përpjekje fatkeqe për të udhëtuar në rrugë tokësore drejt Turqisë. Vend ku gjuha e ujgurëve është e ngjashme me atë turke dhe ku kishte shpresuar të gjente punë. Ai udhëtoi me një pasaportë kineze të vlefshme për vetëm dy vjet.
I bllokuar në Afganistan pa para dhe letra në kohën e sulmeve të 11 shtatorit 2001, ai u kap nga një fis i gjuetisë së shpërblimeve në kufirin Pakistan-Afganistan dhe iu dorëzua amerikanëve, të cilët po ofronin para për terroristët e dyshuar.
Ata e konsideruan atë një, “luftëtar armik”, dhe e dërguan në burg në Guantánamo për t’u bashkuar me myslimanët e tjerë të përfshirë në, “luftën globale kundër terrorit”, të ish-presidentit amerikan George W. Bush.
Pasi u shfajësua në vitin 2006 nga një gjykatë ushtarake, Qassim u çua në pranga në një aeroplan transporti ushtarak dhe fluturoi gjatë natës në Tiranë nga Kuba.
Përpjekjet e përsëritura që atëherë për të marrë viza për Shtetet e Bashkuara dhe Kanada kanë dështuar, dhe të gjithë, përveç njërit nga pesë të burgosurit e Guantanamo-s, janë ende në Shqipëri. Ai që doli u transferua në Suedi, ku punon si shofer taksie.
Qassim tha se ai qeshi kur dëgjoi muajin e kaluar se zyrtarët e Shteteve të Bashkuara po negocionin me talebanët për qasjen në aeroportin ndërkombëtar të Kabulit, pasi qeveria e mbështetur nga Amerika u rrëzua më 15 gusht dhe ua la kryengritësve kontrollin e kryeqytetit afgan.
Gjatë ndalimit të tij në Guantanamo, ai tha, “ata vazhdonin të më thoshin se talebanët ishin terroristë dhe më akuzuan për bashkëpunim me talebanët, por tani ata po bashkëpunojnë me talebanët”.
Bota, vuri në dukje ai, “sigurisht që ka ndryshuar shumë në 20 vjet”.
Një ndryshim që i sjell atij ngushëllim, sipas tij, është evolucioni i qëndrimeve ndaj Kinës. Kur ai u dërgua për herë të parë në Guantanamo, administrata e Bushit kishte përqafuar pikëpamjen e Kinës se ujgurët që kërkonin pavarësi apo edhe një autonomi më të madhe ishin ekstremistë të rrezikshëm.
Në vitin 2002, Uashingtoni emëroi një grup ujgurësh fantazmë të quajtur “Lëvizja Islamike Turkestane Lindore” si një degë e Al Kaedës, një veprim që i mbuloi pretendimet kineze se ujgurët që protestuan për trajtimin e tyre ishin terroristë.
Vitin e kaluar, administrata ish-presidentit Donald Trump hoqi grupin ujgur nga lista e terrorizmit të Shteteve të Bashkuara, duke thënë se nuk kishte prova që ekzistonin për terrorizëm.
Ai komunikoi për herë të fundit me gruan dhe tre fëmijët e tij në Kinë në vitin 2016, kur Partia Komuniste emëroi një shef të ri të linjës së ashpër në Xinjiang dhe filloi një program ndalimesh masive.
Që atëherë ka vendosur 1 milion ose më shumë ujgurë dhe myslimanë të tjerë në Kampet e “riedukimit”.
Ai shqetësohet se të afërmit e tij – të njollosur nga statusi i tij në Kinë si një ekstremist i rrezikshëm – janë bërë viktima të asaj që Departamenti i Shtetit këtë vit e përshkroi si “gjenocid” në Xinjiang.
Hera e fundit që ka dëgjuar për vajzën e tij 21-vjeçare në Xinjiang ishte se ajo nuk ishte arrestuar dhe punonte në një dyqan. Por asaj po i bëhej presion që të martohej me një kinez Han në mënyrë që të dëshmonte besnikërinë e saj ndaj Pekinit.
I ndarë nga familja e tij në Xinjiang, Qassim mori një grua të dytë në Shqipëri. Një grua Ujgur me të cilën ai ka tre fëmijë.
Ai tha se i ishte shumë mirënjohës Shqipërisë për mos dërgimin e tij në Kinë dhe dhënien e parave. Nga ana tjetër ishte i frustruar që kishte ngecur në dhënien e azilit zyrtar ose dokumenteve shqiptare pavarësisht se ka më shumë se 15 vjet që jeton në Shqipëri.
Ministria e Brendshme ahqiptare ka thënë se Qassim nuk kishte aplikuar për pasaportë. Ndërkohë Qassim thotë se avokati i tij kishte pyetur Ministrinë dhe i ishte thënë se statusi i “mbrojtjes humanitare” të ujgurëve përjashtonte mundësinë e një pasaporte.
Ndërsa i zemëruar me Shtetet e Bashkuara gjatë viteve të tij në Guantanamo dhe 15 viteve të tij që ishte në harresë në Shqipëri, ai ende e sheh Amerikën si shpresën e vetme të vërtetë të Ujgurëve.
“Nëse Turkestani fiton ndonjëherë pavarësinë, do të jetë për shkak të Amerikës”, tha Qassim. “Çdo vend bën gabime, por unë nuk mund të ndaloj së besuari në Shtetet e Bashkuara vetëm sepse ata bënë padrejtësi ndaj pesë ujgurëve të dërguar në Shqipëri”.
