Nga Hafsa Lodi*
Talebanët premtojnë këtë herë se gratë në “Emiratin Islamik” të ri nuk do të diskriminohen dhe do t’u jepen të drejta brenda kuadrit të Sheriatit. Fjala e fundit është “nxitëse” për gratë myslimane në mbarë botën, por veçanërisht në Afganistan, ku liritë që ato kanë gëzuar gjatë dy dekadave të fundit ka të ngjarë të revokohen nga leximet e ngurta dhe kufizuese të Sheriatit prej grupit ekstremist. Por nuk ka pse të jetë kështu.
“Sheriati” është një nga ato terma të pakapshëm, që shumë mendojnë se nënkupton një lloj ligji islamik të vendosur në gur. Sidoqoftë, shumica e myslimanëve nuk mund ta përcaktojnë, ose përshkruajnë atë me besim. Mbaj mend që e dëgjova për herë të parë këtë fjalë si adoleshente amerikane pas sulmeve të 11 shtatorit, kur imazhet e grave të veshura me burka dhe terroristët e armatosur dominuan mediat kryesore, duke nxitur mbështetjen për pushtimin përfundimtar të Afganistanit.
Unë nuk mund t’i lidhja ato imazhe me Islamin me të cilin isha rritur, por as nuk e kisha parasysh se çfarë përfshinte në të vërtetë Sheriati. Pyetjet në lidhje me besimin tim dhe përputhshmërinë e tij me feminizmin më shtynë të vazhdoj studimet master në Ligjin Islam në Universitetin SOAS në Londër dhe gati një dekadë më vonë, unë jam ende duke mos i kuptuar dot pikëpamjet patriarkale mbi rolet dhe të drejtat e grave në Islam.
Me studimin e fikhut, ose jurisprudencës islame, mësova se Sheriati, që do të thotë “rrugë” në fakt i referohet interpretimit njerëzor të burimeve hyjnore. Nuk është në vetvete hyjnor, ose i pandryshueshëm, por përkundrazi është vazhdimisht i hapur për rishikim, sipas studiuesve të shumtë fetarë. Gjithashtu nuk përjashtohet reciprokisht me të drejtat e grave, si mund të jetë, kur Islami është një besim që u dha grave të drejta të pashembullta historikisht, të tilla si pëlqimi para martesës, aftësia për t’u divorcuar, pavarësia financiare dhe trashëgimia e pronës?
Megjithatë, historikisht shumë regjime sunduese dhe grupe fetare në botën myslimane kanë manipuluar Sheriatin për t’i shërbyer axhendave ekstremiste, patriarkale. Në Iran, versionet e Sheriatit të zbatuara pas Revolucionit Islamik të vitit 1979 ulën moshën martesore të vajzave nga 18 në 13 vjeç, i ndaluan ato nga shumë universitete dhe zbatuan hixhabin. Menjëherë pas kësaj në Pakistan, Kodi i ri Penal i frymëzuar nga Sheriati kërkoi që viktimat e përdhunimit të paraqisnin katër dëshmitarë meshkuj, ose të rrezikonin të dënoheshin vetë për tradhti bashkëshortore.
Vendime të tilla janë në kundërshtim të plotë me vizionin e barazisë që Profeti Muhamed vuri në lëvizje. Shumë besojnë se kur ai i futi rregulloret komunitetit të parë mysliman në Arabinë e shekullit të 7-të, ato ishin për atë kontekst të veçantë socio-historik, as normativ dhe as përgjithmonë detyrues dhe se reformat që rrisnin pozitat e grave gjatë kohës së shpalljes kishin për qëllim të vazhdohet rruga e përmirësimit progresiv. Por në shekullin e 10-të, jurisprudenca ortodokse islame u fosilizua, me myslimanët e ardhshëm fundamentalistë që e perceptojnë Sheriatin shekullor si një autoritet të përjetshëm.
Sheriati është qartë një term shumë kompleks dhe i keqkuptuar, me kuptime të ndryshme për myslimanë të ndryshëm. E gjitha varet nga mënyra se si i shihni burimet e ligjit islam, si urdhërime të detyrueshme përjetësisht, ose si vendime për një pikë të caktuar në kohë, nga të cilat ne mund të nxjerrim udhëzime dhe parime. Pjesa më e madhe e rezistencës së myslimanëve ndaj reformës buron nga keqkuptimi se sheriati është në thelb i shenjtë. Por “Sheriati mund të evoluojë me shoqëritë islame për të adresuar nevojat e tyre sot”, pohon Qendra Muslimane për Vlerat Progresive me seli në Los Anxheles.
Autori turk Mustafa Akyol, në veprën “Islamin pa Ekstreme” shpjegon se përsëritja e përvojës politike të myslimanëve të mëparshëm duke zgjedhur një version autoritar të Sheriatit është një gabim i kotë. Ai i bën jehonë pikëpamjeve të studiuesit sudanez, Abdullahi Ahmed An-Na’im, i cili argumenton se shteti më i mirë për myslimanët është ai laik, vetëm atëherë mund të jetë “mysliman me bindje dhe zgjedhje të lirë”.
Interpretimet arbitrare dhe absolutiste të Sheriatit jo vetëm që u heqin myslimanëve lirinë për të interpretuar besimin e tyre në mënyrë pluraliste, por gjithashtu ndikojnë rëndë në jetën e grave. Pra, ne në asnjë mënyrë nuk duhet të ndihemi të qetësuar nga premtimi i talebanëve se gratë do të kenë të drejta brenda Sheriatit, pasi versioni i tyre regresiv është vërtetuar në të kaluarën se përbëjnë martesa të të miturve, mbyllje në shtëpi dhe përjashtim nga arsimi.
“Gratë janë qendra e axhendës së islamistëve politikë”, shkruan studiuesja egjiptiano-amerikane, Leila Ahmad në librin e saj “Gratë dhe gjinia në islam”. Ajo argumenton se mesazhi i besimit është “egalitarizëm kokëfortë” dhe se një “hendek i thellë” e ndan atë nga zbatimi në Islam. Shkollarët si Ahmad përpiqen të ndryshojnë politikat seksiste duke i dhënë përparësi parimeve etike të Islamit mbi teknikat e vjetruara të Sheriatit arkaik.
Musawah, një lëvizje për drejtësi dhe barazi në familjen myslimane ka punuar për të ripërcaktuar normat e vjetruara ligjore seksiste për t’iu përgjigjur realitetit në ndryshim të jetës së grave myslimane. Një nga anëtarët themelues të saj, antropologu ligjor Ziba Mir-Hosseini ka shkruar se termi Sheriat nuk është përmendur kurrë në Kuran në kuptimin e një sistemi ligjor. Megjithatë, Ahmad citon një sondazh në librin e saj ku shumica e studenteve femra të universitetit në Egjipt ranë dakord se “ligji i Sheriatit duhet të bëhet ligji i tokës”. Ajo dyshon se këto gra kishin ndonjë ide në lidhje me padrejtësitë dhe brutalitetet ndaj gruas, të cilat përkraheshin nga Sheriati politik, por vëren se ato gjithsesi ndiheshin të detyruara të ndiqnin një sistem ligjor të vulosur me etiketën e Sheriatit gjithsesi.
Nëse Sheriati është shumë sentimental për t’u çmontuar, ose ndarë plotësisht, si mund të duket një skenar i rastit më të mirë të Sheriatit për gratë? Për të filluar, mjaft studiues fetarë me ndikim të mjaftueshëm do të duhet të rishikojnë themelet e etikës gjinore islame. Sheriati siç e njohim është formuar nga kuptimet e caktuara shoqërore të gjinisë që kanë evoluar që atëherë, së bashku me rolet e grave në shoqëri. Reformistët argumentojnë se këto parime fillestare të Sheriatit, të cilat pasqyronin një sistem hierarkik me kujdestarinë mashkullore mbi gratë, nuk mund të transferohen në rrethanat e ditëve moderne.
Shumë aktivistë dhe studiues tashmë kanë filluar këtë udhëtim, siç është feministja marokene Asma Lamrabet, e cila mbron interpretimin e Kuranit në dritën e të drejtave të barabarta universale që janë bërë standardet e kohës sonë. Sa’diyya Sheikh nga Cape Town beson se ilaçi mund të qëndrojë në Sufizëm, dega mistike e Islamit, ku pretendimet e burrave për autoritet mbi gratë mund të shihen si një sfidë ndaj superioritetit të vetëm të Zotit.Është një qasje që i bëri jehonë feministes dhe teologes afrikano-amerikane, Amina Wadud, e cila ka shkruar se autorët e shtypjes dhe mizogjinisë janë një fyerje ndaj “Njëshmërisë” së Zotit, që është figura qendrore për besimin islam.
Islami që predikojnë këta studiues mbron dhe fuqizon gratë dhe është shumë larg mësimeve të kryera nga Sheriati i talebanëve, dogma seksiste që hedh poshtë thelbin e fesë. Duke parë përpara, nëse duam të kapërcejmë hendekun midis frymës dhe praktikës së Islamit, duhet të kërkojmë dhe përqendrojmë këta zëra që mbrojnë reformën nga një kuadër besimi, ai që nuk diskriminon në bazë të gjinisë. Për të cituar një ese nga Wadud, “Pavarësisht se sa kohë patriarkalizmi ka qenë mbrojtja e bashkësive njerëzore, ai është i paqëndrueshëm, i paqëndrueshëm dhe joislamik”.
*Autorja është shkrimtare, gazetare dhe aktiviste për fuqizimin e gruas
“The Independent”
