Ka vdekur në moshën 95-vjeçare intelektuali ikonë Noam Chomsky. Ai u shtrua në spital pas një goditjeje në tru.
Lajmin për vdekjen e tij e ka bërë të ditur autori Martin Gianello.
“Noam Chomsky ka vdekur. Më herët këtë mëngjes, po mendoja për të kur i pyeta lexuesit e mi në një postim nëse ata dinin për një filozof të gjallë të denjë për këtë titull. Gjithçka që mund të mendoja ishte ai”, shkroi ai.
Intelektuali amerikan – i njohur për punën e tij në gjuhësi dhe aktivizëm politik – u nda nga jeta të martën në moshën 95-vjeçare.
Chomsky studioi në Universitetin e Pensilvanisë dhe në Universitetin e Harvardit dhe ishte një kritik i hapur i Luftës së Vietnamit dhe më vonë luftës në Irak.
Ai ishte gjithashtu një avokat për një kohë të gjatë i një zgjidhjeje me dy shtete për konfliktin Izrael-Palestinë.
I lindur në Filadelfia më 7 dhjetor 1928 në një familje emigrantësh hebrenj rusë (babai i tij ishte larguar nga perandoria e carëve në 1913), Chomsky si i ri kishte simpatizuar rrymat e së majtës sioniste, por më vonë do të bëhej shumë kritik i ashpër i shtetit të Izraelit, siç mund ta shohë çdokush duke lexuar librin e tij të fundit Ndalesa e Fundit Gaza (Ponte alle Grazie), shkruar me Ilan Pappé.
Idetë e tij politike shpejt lëvizën drejt një socializmi liberal me nëntone anarkiste, të largëta nga komunizmi i stilit leninist, por në mënyrë të pakësueshme armiqësore ndaj establishmentit të Shteteve të Bashkuara.
Ai kishte ndërmarrë studime gjuhësore në vitin 1947 dhe tashmë në vitet 1950 kishte filluar të jepte kontribute shkencore me rëndësi absolute, ndër të cilat mund të përmendim themelet Strukturat e sintaksës së vitit 1957, esetë gjuhësore, Gjuha dhe mendja.
Gruaja e tij, Carol Doris Schatz, e martuar nga Chomsky në 1949 dhe ndërroi jetë në vitin 2008 (ai më pas u martua përsëri në 2014 me Valeria Wasserman), ishte gjithashtu një specialiste në të njëjtën fushë, duke studiuar përvetësimin e gjuhës tek të porsalindurit.
Teoria e gramatikës gjenerative-transformuese, e zhvilluar nga Chomsky, nis nga natyra e qartë krijuese e aftësisë gjuhësore të njeriut, e cila dallohet shumë qartë nga format e komunikimit të përdorura nga kafshët e tjera.
Gjuha, sipas këtij këndvështrimi, “është një objekt i kufizuar, por me shtrirje të pafundme”, pasi na lejon të shprehim një gamë të pakufizuar mendimesh.
Kjo është e mundur sepse “qeniet njerëzore ndajnë një sfond fiks biologjik”, një njohuri e lindur e rregullave dhe parimeve universale. Të porsalindurit nuk do të mësonin të flisnin kaq lehtë nëse nuk do ta kishin këtë trashëgimi të pavetëdijshme.
Mbi bazën e kësaj hipoteze pune revolucionare, e cila minoi teoritë e sjelljes që mbizotëronin deri në atë pikë, Chomsky më pas zhvilloi dhe pasuroi zbulimet e tij, duke shfrytëzuar kontributin e një grupi në rritje studentësh dhe kolegësh që i përmbaheshin qasjes së tij themelore.
Me kalimin e kohës, lindi programi kërkimor i quajtur minimalizëm, bazuar në idenë se modulet sintaksore të lindura rrjedhin nga një rrënjë e vetme, më e vogël dhe më e thellë, një aparat mendor plotësisht automatik.
Në një intervistë me Massimo Piattelli Palmarini të botuar në “Corriere” në 2015, Chomsky përmblodhi përfundimet e tij më të fundit në lidhje me gjuhën njerëzore kështu: “Bërthama e sistemit që përcakton kuptimin është jashtëzakonisht e thjeshtë dhe shumë afër të qenit uniform në të gjitha gjuhët. Kompleksiteti i gjuhëve dhe diversiteti i tyre janë në një farë kuptimi të dukshëm. Ato lindin nga një sistem dytësor, një sistem ndijor dhe motorik, i cili përcakton format e dukshme, domethënë tingujt ose gjestet.”
Ky aparat i fundit është i nevojshëm për të transmetuar kuptime në pjesën e jashtme, ndërsa “sistemi i brendshëm është i përshtatshëm në thelb për të menduar, jo për të komunikuar”.
Ndërsa po transformonte drejtimin e gjuhësisë, Chomsky doli në terren me vendosmëri të madhe kundër ndërhyrjes ushtarake amerikane në Vietnam, duke sulmuar ashpër intelektualët që ishin mbështetësit e saj. /vizionplus.tv
