Të përfshira në ndërhyrjet ushtarake të Moskës në Ukrainë nga viti 2014, më pas në Siri nga viti 2015, kompanitë ushtarake ruse janë shfaqur kohët e fundit në Libi dhe në disa vende në Afrikën Sub-Sahariane.
Veçanërisht po tërheq vëmendjen grupi misterioz i Wagnerit i drejtuar nga Evgueni Prigogine, një mik i ngushtë i Vladimir Putinit.
Sepse ky ent me skica të paqarta vendoset për qëllime të ndryshme në varësi të situatës dhe vendit.
Tregu privat i sigurisë i përqendruar rreth aktiviteteve të truprojave dhe rojeve u organizua me shpejtësi në Rusinë post-sovjetike.
Ajo e kompanive private ushtarake (SMP), që ofronin shërbime mbrojtëse në zona të ndjeshme, pastrimin e minave, stërvitje dhe trajnim u shfaq më vonë, në fund të viteve 2000.
Zhvillimi në Rusi i SMP-së është i shoqëruar me një interes në rritje të komunitetit strategjik rus për këtë fenomen.
Ngjashëm me homologët e tyre perëndimorë, rreth njëzet SPM ruse janë të regjistruar si kompani të thjeshta tregtare për aq sa nuk përfitojnë nga një status ligjor.
Ato janë përdorur veçanërisht në misionet për të siguruar anije tregtare në Gjirin e Adenit, në operacionet e pastrimit të minave në Ballkan dhe në Libi, ose nga OKB-ja për të siguruar autokolona refugjatësh në Siri.
Aktivitetet mercenare janë të ndaluara në Rusi, siç parashikohet nga neni 359 i Kodit Penal Rus.
Në shërbim të një njeriu
Në mënyrë paradoksale, vëmendja që i është kushtuar viteve të fundit rolit të kompanive ushtarake private ruse në Siri, Libi dhe gjetkë nuk ka të bëjë me SMP-të konvencionale të përmendura më lart, aq sa subjektet e tjera, dhe veçanërisht grupin Wagner, i cili nuk ka një status të caktuar tregtar.
Pesë vjet pas paraqitjes së tij, Wagner duket mbi të gjitha se përbëhet nga grupe mercenarësh rusë të mobilizuar në baza, në shërbim të një njeriu, Yevgueni Prigogine, i cili duhet të konsiderohet më shumë si një “burrë strehues” i Kremlinit sesa si një shef klasik i biznesit.
Pasi ka bërë pasurinë e tij në ushqimin e shpejtë gjatë viteve 1990, Prigogine është një biznesmen i afërt me Vladimir Putin, kompanitë e të cilit kryesisht organizojnë darka dhe ngjarje për presidencën ruse.
Ai është në listën e sanksioneve të SHBA-ve, i akuzuar nga Washingtoni se ka marrë pjesë nëpërmjet disa prej kompanive të tij në manovrat e ndërhyrjes gjatë zgjedhjeve presidenciale në SHBA të vitit 2016.
Shkalla e ndërthurjes midis Wagner-it dhe forcave të armatosura ruse është shumë më e thellë se kaq.
SMP-të përfshijnë në radhët e tyre shumë ushtarë rusë në pension me aftësi të fituara gjatë operacioneve të ndryshme të armatosura në Moskë, në Afganistan, Taxhikistan dhe Kaukazin e Veriut.
Për Wagner-in, paradigma është e ndryshme.
Pasi siç kanë treguar sondazhet e ndryshme të publikuara nga gazetat investigative ruse si “Meduza”, “Fontanka” apo “Novaya Gazeta”, shumica e personelit që është rekrutuar nga kjo strukturë është trajnuar me ushtarë të vendosur në Molkino në rajonin e Krasnodarit.
Ky rajon i përket brigadës së dhjetë të GRU-së, Drejtorisë së Përgjithshme të Inteligjencës Ushtarake Ruse dhe pajisjet e tyre të marra nga teprica e ushtrisë ruse.
Dallimi themelor midis Wagner-it dhe SPM-ve konvencionale buron nga fakti se të parët morën pjesë, veçanërisht në Siri dhe Libi, në operacione të ndryshme të armatosura, ku këta të fundit nuk kryenin aktivitete luftarake.
Kështu Wagner do të luante rolin e ndihmësit dhe do të lejonte Moskën të merrte pjesë në operacionet ushtarake pa pasur nevojë të angazhonte forcat e saj të rregullta të armatosura, dhe kështu të mos justifikonte përfshirjen e saj.
Ky proces, i njohur si mohim i besueshëm, është përdorur shpesh në operacione të ndryshme të armatosura që përfshijnë Federatën Ruse.
Kujt i përkasin burrat e gjelbër
Në fillim të viteve 1990, gjatë konflikteve separatiste në Moldavi dhe Gjeorgji, Moska mbështeti me vendosmëri secesionistët e Transnistrias, Abkhazisë dhe Osetisë së Jugut përballë autoriteteve në Kishinau dhe Tbilisi, megjithatë, pa marrë pjesë zyrtarisht në këto konflikte.
Aneksimi i Krimesë është një shembull tjetër i mohimit të besueshëm.
Operacionet që çuan në këtë proces u kryen nga “burrat e gjelbër”.
Ata ushtarë pa shenja dalluese për të cilët Putin pretendonte se ishin anëtarë të “forcave lokale të vetëmbrojtjes, uniformat e të cilëve mund të ishin në fakt anëtarë të njësive të ndryshme elitare të forcave të armatosura ruse, kryesisht forca speciale të GRU-së dhe komanda shumë e fshehtë e operacioneve speciale e krijuar në vitin 2013”.
Kjo e fundit do të luajë një rol vendimtar në Operacionet ushtarake ruse në Siri.
Një ilustrim tjetër i këtij mohimi të besueshëm është konflikti i armatosur, që shpërtheu në Donbass që nga pranvera e 2014.
Nëse shumica e 35 mijë luftëtarëve separatistë janë me të vërtetë qytetarë ukrainas, ata janë të trajnuar, mbikëqyrur dhe trajnuar nga afërsisht 3 mijë burra të forcave të ushtrive dhe inteligjencës ruse.
Mund të jetë joshëse të përkufizohet Wagner si një instrument i thjeshtë në shërbim të këtij mohimi të besueshëm, nën kontrollin e Kremlin-it.
Ai e lejon Moskën të ndërhyjë aty ku e sheh të arsyeshme pa pasur nevojë të përballojë kostot e mundshme.
Megjithatë, ky vizion pasqyron vetëm pjesërisht realitetin e fenomenit Wagner, siç sugjerohet nga operacionet kryesore në të cilat ishte përfshirë kjo strukturë.
Boomerangu i “Slavonic Corps”
Matrica e Wagner-it daton në vitin 2013, kur “Slavonic Corps”, një degë e regjistruar në Hong Kong e Moran Security Grup, një SMP ruse, u përfshi fillimisht në konfliktin sirian në operacione të armatosura.
Përafërsisht 270 persona, të rekrutuar fillimisht për të monitoruar fushat e naftës për regjimin sirian në rajonin e Deir Ez Zor, u dërguan si përforcime në tetor në grupet pro-qeveritare në qytetin Al-Soukhan, në rajonin e Homsit, të sulmuara nga rebelët.
Kjo aventurë kthehet në një fiasko, disa anëtarë të “Slavonic Corps” vdesin në operacion dhe në kthimin e tyre, dy nga drejtuesit e saj, Vadim Gussev dhe Evguenij Sidorov, kapen nga FSB-ja, shërbimi federal i inteligjencës.
Dënimi i tyre në tetor të 2014-ës me disa vite burg për mercenarizëm – kjo është hera e parë që një dënim i tillë shqiptohet në Rusi – do të vërtetonte idenë se ky operacion nuk ishte vendosur në Kremlin dhe nuk kishte marrë miratimin e tij.
Këtë e konfirmon edhe Oleg Krilitisin, drejtor i RSB – Groupe, më i rëndësishmi nga SMP-të ruse.
Në një intervistë dhënë në nëntor 2013, ai tregoi se avatarët e “Slavonic Corps” në Siri janë thjesht aventureske dhe një iniciativë private, pa u konsultuar me autoritetet ruse.
Luftërat në Palmira
Ishte përkrahës i separatistëve pro-rusë nga Donbasi që Wagner u formua rreth figurës së Dimitri Ytkine, kolonel rezervë i GRU-së, i cili kishte marrë pjesë në aventurën e Korpusit Sllav.
Wagner mbërriti në fushën siriane në vitin 2016, periudhë që korrespondon me marrjen e tij nga Evgueni Prigogine.
Grupi dallohet nga pjesëmarrja e disa qindra anëtarëve të tij në dy betejat për ripushtimin e Palmirës, në mars 2016 dhe mars 2017.
Kjo në bashkëpunim të ngushtë me forcat e armatosura ruse, forcat ajrore dhe njësitë e komandës së operacioneve të forcave speciale si dhe trupat siriane.
Wagner siguroi një prani të konsiderueshme tokësore, e cila i mungonte komandës ushtarake ruse në Siri pasi që nga fillimi i saj, ndërhyrja ruse ishte në thelb nga ajri.
Përderisa Rusia e merr plotësisht përsipër ndërhyrjen e saj në Siri, të kryer në kuadrin e marrëveshjes së bashkëpunimit ushtarak të nënshkruar në vitin 1980 midis Moskës dhe Damaskut, përdorimi i Wagnerit gjatë betejës së Palmirës nuk bie ndesh me kuadrin e mohimit të besueshëm.
Përdorimi i Wagner në këtë rast korrespondon me çështje operacionale për komandën ushtarake ruse.
Operacioni tjetër shumë i reklamuar në të cilin ishte përfshirë Wagner ishte tentativa për marrjen, në shkurt 2018, në emër të Damaskut, të fushave të naftës të kontrolluara nga Forcat Demokratike Siriane në rajonin e Deir Ez Zor.
Ajo përfundoi me një dështim dhe vdekjen e disa dhjetëra anëtarë të Wagner-it që morën pjesë në operacione.
Në këtë rast, rekursi ndaj Wagner nuk buron nga çështjet operacionale për Moskën, por nga një logjikë kontraktuale midis Wagner dhe një lojtari vendas, në fakt një kontratë e nënshkruar midis “General Petroleum Corporation”, një kompani publike siriane e ngarkuar me gazin dhe naftën dhe “Evro Polis”, një nga kompanitë që i përket Yevgeny Prigogine.
Sipas kësaj kontrate, Evro Polis merrte 25% të të ardhurave nga vendburimet hidrokarbure në këmbim të mbrojtjes së tyre.
Rezultati i operacionit do të priste gjithashtu të konkludonte se ai nuk ishte kryer në konsultim të ngushtë me komandën ushtarake ruse në Siri, dhe për këtë arsye shtron çështjen e shkallës reale të kontrollit të shtabit të përgjithshëm rus dhe përfundimisht nga ekzekutivi rus për Wagner.
Përkrah Hafta-rit në Libi
Ardhja e Prigogine dhe strukturave të tij në Libi vjen veçanërisht pas një takimi të organizuar në Moskë në nëntor 2018 midis Sergey Shoygu, ministri rus i Mbrojtjes, dhe një delegacion zyrtarësh të lartë ushtarakë libianë të udhëhequr nga gjenerali, Khalifa Hafta, dhe në të cilën mori pjesë Prigogine.
Për të kuptuar ardhjen e kësaj të fundit në terrenin libian, le të kujtojmë fillimisht se roli i Moskës në këtë rast është shumë më i kufizuar sesa në frontin sirian.
Ndryshe nga Siria, nuk ka prani të konsiderueshme ushtarake ruse në Libi, dhe deri vonë investimi i Moskës në zgjidhjen e krizës libiane bazohej kryesisht në zbatimin e diplomacisë paralele, nëpërmjet kanalit çeçen ose nëpërmjet biznesmenit Lev Dengov.
Luftëtarët e Wagner morën pjesë në ofensivën e udhëhequr nga gjenerali Haftar në pranverë dhe vjeshtë të vitit 2019 në përpjekje për të kapur Tripolin.
Numri i vlerësuar i anëtarëve të Wagner që luftuan përkrah Ushtrisë Kombëtare Libiane të Haftarit ndryshon.
Shtypi investigativ rus evokon disa qindra luftëtarë, ku presidenti turk denoncoi në dhjetor 2019 praninë e 2 mijë mercenarëve rusë: e vërteta është ndoshta në anën e vlerësimit të parë.
Sido që të jetë, prania e luftëtarëve rusë në Libi, gjysmë-pranuar nga Vladimir Putin, i cili tregoi janarin e kaluar se “nëse janë të pranishëm shtetas rusë, ata nuk përfaqësojnë interesat e shtetit rus dhe nuk marrin para nga rusët”, shteti nuk ishte dhe nuk mund të kishte luajtur një rol vendimtar në projektin e Haftar-it.
Një instrument në shërbim të mundësive
Mund të parashtrohen disa interpretime.
Është e besueshme që Moska ka lehtësuar ardhjen e mercenarëve në Libi – duke e ditur se kjo prani nuk do të ishte në asnjë mënyrë vendimtare në terren – në mënyrë që të jetë në gjendje të rrisë aksionet në frontin diplomatik dhe të pretendojë të luajë një rol më të rëndësishëm në dosje libiane, e cila funksionoi.
Në fillim të janarit 2020, Moska dhe Ankaraja filluan një iniciativë të përbashkët për një armëpushim në Libi.
Një samit që lidh Sarraj-in dhe Haftar-in u organizua menjëherë në Moskë dhe Vladimir Putin mori pjesë në konferencën ndërkombëtare për Libinë të organizuar në Berlin më 20 janar.
Pas nisjes së dialogut ruso-turk, anëtarët e Wagner do të tërhiqeshin nga zonat e luftimit.
Është gjithashtu e mundur, dhe këto dy interpretime janë plotësuese, që Kremlini autorizoi Prigogine t’i shiste shërbimet e tij gjeneralit Haftar, për sa kohë që kjo nuk do të sfidonte rrënjësisht ekuilibrin e forcave në terren.
Në thelb, në territoret e kontrolluara nga kjo e fundit ndodhen vendburimet e naftës libiane dhe hipoteza është e mundshme për një marrëveshje të miratuar nga Kremlini midis qeverisë së Tobruk dhe Prigogine, e cila siguron që në këmbim të një mbështetjeje nga luftëtarët për ofensivën në Tripoli, biznesmeni rus do të fitonte akses në sigurinë e vendeve të prodhimit të hidrokarbureve.
Pikërisht në këtë model bazohen kryesisht aktivitetet e Prigogine në Siri.
Pak vite pas shfaqjes së Wagner-it në Donbass dhe forcimit të tij në tokën siriane, përcaktimi i këtij entiteti mbetet problematik.
Nëse ta konsiderosh atë si një PMC është e thjeshtë, për ta përshkruar atë si një mjet të ri në shërbim të Kremlinit është gjithashtu mashtruese, sepse kjo do të sugjeronte se Wagner është një strukturë e organizuar dhe e përhershme mbi të cilën ekzekutivi rus do të kishte kontroll të plotë.
Gjë që nuk është kështu.
I karakterizuar nga marrëveshjet e fshehta midis interesave private të Prigogine dhe në disa raste, por jo sistematike, objektivave operacionale ose diplomatike të Moskës, Wagner duhet të konsiderohet më shumë si një mjet për të lehtësuar disa mundësi në një fushë të caktuar sesa si instrument i ri i një strategji e madhe.(Albanianpost.com)
