Dhjetorin e kaluar, teksa po brumosej ajo që shumica e konsideronin si një përpjekje të pashpresë për t’u bërë kancelari i ardhshëm i Gjermanisë, Olaf Scholz ndërpreu përgatitjet e fushatës së tij për një video-telefonatë me një filozof amerikan.
Z. Scholz, një socialdemokrat, donte të fliste me filozofin, Prof. Michael J. Sandel i Harvardit, rreth asaj se pse partitë e qendrës së majtë si kjo e tij kishin humbur votuesit e klasës punëtore ndaj populistëve dhe të dy burrat kaluan një orë duke diskutuar një temë në dukje e thjeshtë që do të bëhej pika qendrore e fushatës Scholz: “Respekt”.
Të mërkurën, Scholz do të betohet si kancelari i nëntë i Gjermanisë i pasluftës, socialdemokrati i parë në 16 vjet, duke pasuar Angela Merkelin i cili do të kryesojë qeverinë e koalicionit tre-partiak.
Duke sfiduar sondazhet dhe ekspertët, ai e udhëhoqi partinë e tij 158-vjeçare nga gremina në një fitore të pamundur – dhe tani ai dëshiron të tregojë se qendra e majtë mund të bëhet sërish një forcë politike në Evropë.
Scholz fitoi për shumë arsye, jo vetëm sepse ai bindi votuesit se ishte mundësia më e afërt me zonjën Merkel, por mesazhi i tij i respektit rezonoi gjithashtu.
Për herë të parë që nga viti 2005, Social Demokratët u bënë partia më e fortë mes klasës punëtore.
Pak më shumë se 800,000 votues që kishin braktisur partinë për të majtën dhe ekstremin e djathtë u kthyen në zgjedhjet e fundit.
“Sepse Scholz preku një nerv,” tha Jutta Allmendinger, presidente e institutit kërkimor ËZB Berlin Social Science Center, e cila e njeh zotin Scholz për gati dy dekada.
“Shumë e shohin atë si një klon të Merkelit,” vuri në dukje ajo. Por ai është një socialdemokrat deri në palcë”.
Scholz shërbeu si ministër i financave në qeverinë e koalicionit të zonjës Merkel të udhëhequr nga konservatorët dhe ka premtuar vazhdimësi dhe stabilitet.
Megjithatë, ai synon ta bëjë Gjermaninë një lloj laboratori politik, në përpjekje për të riparuar urën ndërmjet socialdemokratëve dhe klasës punëtore, një përpjekje paralele me axhendën politike të Presidentit Biden në Shtetet e Bashkuara.
Për qendrën e majtë në Evropë, fitorja e zotit Scholz vjen në një moment kritik.
Gjatë dekadës së fundit, shumë nga partitë që dikur dominonin politikën evropiane janë bërë pothuajse të vjetruara, në dukje të zhveshur nga idetë dhe të braktisura kryesisht nga baza e tyre e klasës punëtore.
Energjia politike ka qenë në të djathtë, veçanërisht e djathta ekstreme populiste, me shumë konservatorë amerikanë që dynden në vende si Hungaria për të studiuar “demokracinë joliberale” të Viktor Orban, kryeministrit të ekstremit të djathtë të atij vendi.
“Të gjithë po na shikojnë,” tha Ëolfgang Schmidt, këshilltari i hershëm i zotit Scholz, të cilin ai e ka zgjedhur për të kryesuar kancelarinë. “Nëse i bëjmë gjërat siç duhet, kemi një shans real. Nuk duhet të bëjmë gabime, nuk duhet të zhgënjejmë pritshmëritë”
Në vitet e saj të fundit në detyrë, zonja Merkel, konservatore, nganjëherë konsiderohej si mbrojtësja e vetme e demokracisë liberale në një epokë të fortësh globalë, qoftë Presidenti Vladimir V. Putin i Rusisë apo Presidenti Donald J. Trump.
Megjithatë, Gjermania nuk ishte imune ndaj zemërimit populist dhe Alternativa për Gjermaninë, ose AfD, fitoi vende në parlament dhe u bë një forcë politike në lindje të vendit.
“Shqetësimi më i madh në politikë për mua është se demokracitë tona liberale po vihen gjithnjë e më shumë nën presion,” thotë zoti Scholz për veten e tij në faqen e internetit të socialdemokratëve. “Duhet t’i zgjidhim problemet që të mos kapin parullat e lira të populistëve”.
Z. Scholz ka udhëtuar shumë në Shtetet e Bashkuara, duke përfshirë vitet para zgjedhjeve të 2016-ës. Një nga këshilltarët e tij kujtoi se në një bisedë private ai madje parashikoi një fitore të Trump. Më pas, ai kaloi muaj të tërë duke analizuar pse demokratët humbën dhe duke lexuar një sërë librash nga autorë me prejardhje të klasës punëtore në Shtetet e Bashkuara, Francë dhe Gjermani.
“Ai studioi me shumë kujdes atë që ndodhi në Shtetet e Bashkuara,” tha Cem Özdemir, një anëtar i shquar i të Gjelbërve, i cili është ministër në qeverinë e ardhshme të z. Scholz. “Ai studioi humbjet e demokratëve në SHBA. Pse nuk fitoi Hillary?”
Kur vetë partia e zotit Scholz u rrëzua në zgjedhjet e 2017-ës, duke humbur për herë të katërt radhazi, ai shkroi në një gazetë duke konkluduar se një arsye pse socialdemokratët kishin humbur votuesit e tyre kryesorë ishte se ata nuk kishin arritur t’u ofronin atyre “njohje”.
Vitin e kaluar, në mes të bllokimit të parë të Covid-19, z. Scholz lexoi librin e fundit të profesor Sandel, “Tirani e Meritës”, në të cilin filozofi i Harvardit argumentoi se si meritokracia narrative e arsimimit si një motor i lëvizshmërisë sociale kishte nxitur pakënaqësi, dhe kontribuoi në ngritjen e populistëve si zoti Trump.
“Reagimi i kundërt i vitit 2016 shprehu qartë faktin se thjesht shprehja që u thua njerëzve, ‘Mund t’ia dalësh nëse provon’, nuk ishte një përgjigje adekuate ndaj humbjes së vendeve të punës të shkaktuara nga globalizimi,” tha profesor Sandel në një intervistë.
“Ajo që elitat socialdemokrate humbën ishte fyerja e nënkuptuar në këtë përgjigje ndaj pabarazisë, sepse ajo që nënkuptonte troç ishte: “Nëse po luftoni në ekonominë e re, dështimi juaj lidhet vetëm me fajin tuaj”.
Gjatë qeverisë së fundit socialdemokrate në Gjermani, kancelari, Gerhard Schröder, shkurtoi përfitimet dhe ndërmori një reformë të dhimbshëm në tregun e punës nga viti 2003 në 2005 në një përpjekje për të ulur numrin e të papunëve që i kishte kaluar pesë milionë.
Z. Scholz, në atë kohë sekretar i përgjithshëm i partisë, u bë fytyra publike e ndryshimeve.
Papunësia ra gradualisht, por programi gjithashtu ndihmoi në krijimin e një sektori të gjerë me paga të ulëta dhe bëri që shumë votues të klasës punëtore të largoheshin nga socialdemokratët.
Profesor Sandel argumenton se pikërisht në këtë kohë partitë e qendrës së majtë, duke përfshirë demokratët e Presidentit Bill Clinton, përqafuan triumfalizmin e tregut të së djathtës, u identifikuan më ngushtë me vlerat dhe interesat e të mirëarsimuarve dhe filluan të humbin kontakt me votuesit e klasës punëtore.
Z. Scholz, dikur një socialist i ri i zjarrtë, i cili iu bashkua partisë së tij që adoleshent, mbrojti të drejtat e punëtorëve si avokat i punës në vitet 1970 përpara se të shndërrohej gradualisht në një centrist post-ideologjik.
Sot ai konsiderohet të jetë në të djathtë të pjesës më të madhe të bazës së partisë, një situatë të njëjtë me atë të Biden, me të cilin ndonjëherë krahasohet, edhe pse, si z. Biden, ai ka shfaqur disa reflekse liberale.
“Ai ishte një idealist në rininë e tij, më pas u bë teknokrat dhe madje edhe një hiperteknokrat, por mendoj se ai mund të bëhet sërish më radikal, në një moshë më të avancuar”, tha Kevin Kühnert, një figurë e shquar në të majtën e socialdemokratëve.
Gjatë pandemisë, zoti Scholz, në atë kohë ministër i financave, u bëri përshtypje kritikëve në të majtë kur lëshoi qindra miliarda euro ndihmë shtetërore për të ndihmuar punëtorët dhe bizneset në vështirësi. Pandemia, nga ana tjetër, tregoi se si ata papritmas konsiderohen thelbësore – infermierët dhe punonjësit e kujdesit social, por edhe mbledhësit e plehrave, arkëtarët e supermarketeve dhe punonjësit e dërgesave që shpesh nuk paguhen shumë.
“Pandemia ka treguar se mbi shpatullat e kujt është ndërtuar shoqëria jonë, kush punon shumë dhe ende përfiton shumë pak nga një ngritje ekonomike,” u tha Scholz gazetarëve në kohën e fushatës.
Scholz tani do të drejtojë një qeveri trepartiake me të Gjelbërit përparimtar dhe Demokratët e Lirë.
Marrëveshja mes tyre synon rritjen e pagës minimale në 12 euro për orë, nga 9,60 euro sot, një rritje e menjëhershme e pagave për rreth 10 milionë njerëz.
Scholz ka premtuar gjithashtu se do të ndërtojë 400,000 shtëpi në vit, 100,000 më shumë se sa ishte planifikuar më parë, dhe garantimin në nivele të qëndrueshme të pensioneve
Më abstrakt, por po aq i rëndësishëm, është premtimi i tij për një tjetër “revolucion industrial” që do të synojë ta bëjë Gjermaninë një fuqi prodhuese për epokën neutrale ndaj karbonit dhe të sigurojë themelin ekonomik për shtetin e mirëqenies të së ardhmes.
“Ne duhet t’u themi njerëzve dy gjëra,” tha Scholz gjatë fushatës. “Së pari, se kemi nevojë për respekt, kemi nevojë për pagë të mirë dhe njohjen e duhur për punën. Dhe së dyti, ne duhet të sigurohemi që të ketë punë të mira në të ardhmen”.
Në të gjithë Bashkimin Evropian, socialdemokratët qeverisin në nëntë nga 27 shtetet anëtare dhe mësimet nga Gjermania po japin ndikim.
“Ne shpresojmë që fitorja jonë e zgjedhjeve në Gjermani do të dërgojë një sinjal për ringjalljen e socialdemokracisë ndërkombëtare,” tha z. Kühnert, Sekretari i Përgjithshëm i partisë
“Ne po shikojmë mbi të gjitha nga pjesa tjetër e Evropës, sepse duhet të forcojmë BE-në për vitet e ardhshme nëse duam të kemi diçka për të dhënë”(New York Times, Si)