Me fushatën greke, Musolini donte të imitonte luftën e rrufeshme të Hitlerit për të rritur prestigjin e Italisë në Ballkan. Por në vend të kësaj mori një nga dështimet më të mëdha. Më poshtë lapsi.al sjell pjesë nga shkoi shkrimi “Pse shkuam atje” i Matteo Liberti i publikuar në “Focus Storia”.
T’I THYEJMË SHPINËN E ARMIKUT. “Unë ju thashë se do t’i thyejmë kurrizin Negus-it. Tani, me të njëjtën siguri absolute, ju them se do t’i thyejmë kurrizin Greqisë”. Kështu u shpreh Duçja më 18 nëntor 1940 për fushatën ushtarake që po zhvillohej në Greqi, e cila në synimet e tij ishte të përsëriste sipërmarrjen etiopiane të vitit 1936 (kundër Negus, perandorit Haile Selassie), por që për gati 1 muaj i kishte parë ushtarët italianë në vështirësi shumë të rënda.
U zhyt deri në pikën që në fund do t’i lutej Hitlerit të ringjallte fatet e asaj që gazetari Indro Montanelli e përcaktoi si “një mburrje nga Musolini”. Por kur dhe pse Duçe u ngatërrua në territoret greke?
PRETEKSTI. “Greqia qeverisej në atë kohë nga kryeministri Ioannis Metaxas, një ish-gjeneral i cili, duke filluar nga viti 1936, kishte krijuar – i mbështetur nga Mbreti George II – një regjim në një farë mënyre të ngjashëm me atë fashist,” – thotë Marco Clementi, një studiues në Historinë e Evropës Lindore në Universitetin e Kalabrisë.
“Megjithëse e shpalli veten një admirues të Duçes, Metaxas iu desh të përballej me kontekstin gjeopolitik të Greqisë, i përfshirë në tensione të ashpra me fqinjët e tij shqiptarë, bullgarë, jugosllavë dhe turq. Një skenar që e shtyu të mbajë këmbët në të dy kampet, duke vendosur marrëdhënie të mira edhe me Britaninë e Madhe, një fuqi që kishte pozita të shumta në kontrast me myslimanët”.
GREQIA NEUTRALE. Marrëdhëniet midis Greqisë dhe Italisë morën një kthesë të keqe në vitin 1923, kur gjenerali italian Enrico Tellini, i dërguar për të demarkuar kufijtë midis Greqisë dhe Shqipërisë, u vra pranë Janinës. Marrëdhëniet mes dy vendeve ishin përmirësuar më pas, por kur në pranverën e vitit 1939 Italia pushtoi Shqipërinë për herë të dytë në historinë e saj, shkaktoi një alarm të ri te fqinjët e saj grekë.
“Këto shqetësime u rritën me shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore, konflikt në të cilin Italia, e lidhur me Gjermaninë me “Paktin e Çelikut”, hyri më 10 qershor 1940 duke i shpallur luftë Francës dhe Britanisë së Madhe. Nga ana e saj, Greqia mbeti neutrale” – thotë Clementi.
ZGJEDHJA. Vendimi për të sulmuar grekët u mor nga Duçja në bazë të konsideratave politike dhe jo strategjike-ushtarake. Duke pasur parasysh sukseset që po arrinin nazistët, ai besonte se ishte e nevojshme të kryhej një veprim paralel që do ta balanconte me prestigjin e Hitlerit. Nëse është e mundur duke imituar luftën e rrufeshme të teorizuar nga vetë gjermanët.
“Që nga viti 1936, viti i ndërmarrjes etiopiane, Musolini ishte kthyer gjithnjë e më shumë drejt vendeve të huaja, me idenë e ndërtimit të një perandorie që do të pasqyronte lavditë e asaj romake”, – vazhdon Clementi. “Për sa i përket aleancës me Hitlerin, ajo nuk ishte aq e barabartë sa besonte Duçe, duke qenë se lideri nazist në fakt mendonte vetëm për interesat gjermane”.
SUPOZIME TË GABUARA. Planeve ekspansioniste të Musolinit dhe rivalitetit të fjetur me Fyhrer-in, iu shtua besimi se grekët (që në propagandën e regjimit shiheshin si “racë inferiore”) dhe anglezët po komplotonin pas shpine. Kjo çoi në vendimin për të pushtuar Greqinë. Një lëvizje që mund të kishte minuar edhe hegjemoninë angleze në Mesdhe, një gjemb në këmbë për marinën italiane.
Më në fund, i forcuar sipas mendimit të tij nga raportet e ministrit të Jashtëm Gian Galeazzo Ciano, Duçe u bind se operacioni do të favorizohej nga korrupsioni i politikanëve vendas, nga pakënaqësia e popujve kufitarë – të cilët ai i imagjinonte gati për të mbështetur pushtuesin – dhe, në përgjithësi, nga dobësia ushtarake greke. Nuk shkoi kështu…
PËRGATITJET. Duke përjashtuar çdo mundësi për një marrëveshje diplomatike me Metaxas (për të cilin aleanca me Italinë do të nënkuptonte krijimin e tensioneve me anglezët dhe me fqinjët e saj ballkanikë), komandantët ushtarakë sugjeruan që të paktën 20 divizione duheshin për të luftuar, për t’u dërguar në Greqi nga Shqipëria.
Konkretisht, strategjia ishte të pushtohej qyteti i Selanikut dhe ishujt Jon dhe më pas të vazhdohej me pushtimin e plotë të territorit grek. Për këtë qëllim, midis 11 dhe 12 gushtit 1940, Ciano dhe Musolini u takuan në Romë me Sebastiano Visconti Prasca, komandant i trupave në Shqipëri, duke e urdhëruar që të përgatiste ushtarët për sulmin “sa më shpejt të ishte e mundur”.
HUTIMI I INTELIGJENCËS. “Në ndërkohë, shërbimet e inteligjencës së SIM (Shërbimi Informativ Ushtarak) kishin shprehur shumë rezerva për qëllimet e Musolinit. Megjithatë, ai nuk e dëgjoi arsyen, i bindur se Italia duhet të luante në Ballkan atë rol gjeopolitik që kishte luajtur tashmë Austro-Hungaria, një subjekt politik i zhdukur nga Lufta e Madhe” thotë Klementi.
“Sikur të mos mjaftonte kjo, Musolini ishte dritëshkurtër duke mos njohur “nënshtrimin” e tij ndaj Hitlerit, përkundrazi duke e bindur veten se ai mund ta bënte shpejt Gjermaninë “një peng në lojën tonë”. Nisur nga kjo situatë, ajo që mungonte ishte një fushatë propagandistike për të përgatitur italianët për ndërhyrjen dhe një casus belli për ta justifikuar atë.
GËNJESHTRAT. Duke filluar nga 11 gushti 1940, emri i shqiptarit Daut Hoxha u bë i famshëm dhe historia e tij përfundoi në të gjitha gazetat. Në Itali ai është i panjohur, por në Shqipëri ai është ende një hero sot: një patriot i vrarë barbarisht nga grekët për mbështetjen e pavarësisë së Çamëursië, një territor në kufirin midis Shqipërisë dhe Greqisë dhe i diskutueshëm midis dy vendeve.
“Vdekja e Hoxhës u bë pretekst për një fushatë të dhunshme anti-greke, me Italinë që paraqitet si kampionia e pretendimeve shqiptare”, – thotë historiani. “Në këtë situatë, më 15 gusht, nëndetësja italiane “Delfino” fundosi një kryqëzor grek pranë ishullit Tinos, por Italia nuk pranoi asnjë përgjegjësi, duke u përpjekur t’ua ngarkonte atë anglezëve. Blofi nuk funksionoi dhe vetëm rriti nivelin e tensionit.” Çuditërisht. Kur, më 11 tetor, Musolini mësoi se nazistët ishin gati të staciononin kontingjentin e tyre në Rumani, pranë disa zonave të naftës, i zemëruar që ai nuk ishte konsultuar, ai vendosi të merrte masa.
Ai u zotua se do t’ia kthente Hitlerit me “të njëjtën monedhë. Ai do të mësojë nga gazetat që unë kam pushtuar Greqinë. “Kështu, më 15 tetor, në një takim me komandën e lartë ushtarake në Palazzo Venezia (përfshirë Shefin e Stafit Pietro Badoglio, i cili nuk bëri rezistencë), Duce urdhëroi nisjen e pushtimit.
Më pas u paralajmërua se nëse italianët do të pengoheshin, çdo formë e armiqësisë do të shtypet me forcën e armëve. Paralelisht, disa incidente kufitare do të kthenin në skenë ndërhyrjen britanike si dhe përcaktimin e grekëve. Afati i fundit për pranimin e kushteve italiane, Greqisë iu caktua në orën 06:00 të po asaj dite (u dorëzua në orën 03:00) dhe Metaxas thjesht tha në mënyrë lakonike: “Pra, kjo është luftë!”.
Ushtarët italianë – të cilët, me gjithë kërkesat fillestare të krerëve ushtarakë, ishin të organizuar në vetëm 6 divizione – kaluan kufirin midis Shqipërisë dhe Greqisë, duke nisur një marshim që do të ndalohej shumë shpejt nga rezistenca e guximshme e ushtarëve grekë, të mbështetur nga anglezët dhe, siç e kishte parashikuar Graci, nga pjesë të mëdha të popullsisë.
GJERMANËT PO VIJNË. “Vështirësitë që hasën menjëherë italianët ishin nga më të ndryshmet”, vijon Clementi. Pjesërisht për shkak të inferioritetit numerik, pjesërisht për relievin e vështirë të territorit grek, por mbi të gjitha lidhur me një mungesë të përgjithshme mjetesh dhe organizimi. Të hedhur në rrëmujë, ushtarët e gjetën veten të futur në një luftë rraskapitëse sulmesh dhe kundërsulmesh. Hitleri “i nxori gështenjat nga zjarri” kur në pranverën e vitit 1941 urdhëroi trupat e tij të pushtonin Jugosllavinë dhe Greqinë.
ZHGËNJIMI I LIDERIT. Të dy vendet ballkanike u dorëzuan brenda pak ditësh. Më 17 prill erdhi dorëzimi i Jugosllavisë dhe më 21 ai i Greqisë, një ngjarje që e frustroi Duçen, pasi ai u la sërish në hije nga Fyhreri.
“Të them të vërtetën, Hitleri do ta kishte bërë me kënaqësi këtë pa u angazhuar në Ballkan. Ky operacion rrezikoi të tërhiqte forca më të mëdha britanike në zonë dhe të vononte – siç ndodhi në fakt – planin për të pushtuar BRSS”, – shpjegon Clementi. Sidoqoftë, Duçe dhe aleati i tij gjerman vazhduan të ndanin territorin, me Italinë, tashmë në zotërim të Dodekanezit, duke marrë gjithashtu kontrollin e Greqisë kontinentale (me përjashtim të Maqedonisë), Athinës, Peloponezit, Cikladave, një pjesë të Sporadës, Kretës lindore dhe të gjithë ishujve të Jonit.
BILANCI PËRFUNDIMTAR. “Me gjithë gabimet e rënda të bëra nga komanda e lartë në planifikimin e luftës, italianët arritën t’i bënin një rezistencë të mirë kundërsulmit grek. Edhe nëse nuk e fituan luftën, nuk mund të thuhet se e humbën plotësisht”, përfundon Clementi. Gjithsesi, duke pasur parasysh të gjitha, kurrizin e Greqisë nuk e thyen ndërsa kotësia e Musolinit theu jetën e shumë ushtarëve për të cilët, me përbuzje, në Krishtlindjet e vitit 1940 ai kishte thënë: “Kjo borë dhe ky i ftohtë janë mirë. Kështu vdesin gjysmakët dhe kjo racë mediokre italiane përmirësohet”. ©Përgatiti LAPSI.al
The post Historia/ Pse Musolini i hyri luftës së kotë me Greqinë dhe si u përdor Shqipëria appeared first on Lapsi.al.
